Хөндлөнгийн ба Дотоод аудит гэж юу вэ

Хөндлөнгийн Аудит (Гадаад Аудит) Зарим ойлголтоос иш татав. Үүнд: 
Ишлэл: "3 дугаар зүйл. Аудитын тухай  Хуулийн нэр томьёо. Энэ хуульд заасан дараахь нэр томьёог дор дурдсан утгаар ойлгоно:

1/”аудитын үйл ажиллагаа” гэж аудитын байгууллагаас гэрээний дагуу хуулийн этгээд, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч иргэний нягтлан бодох бүртгэлийн хөтлөлт, үйл ажиллагааны тайланг хянаж дүгнэлт гаргах, мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх хараат бус үйл ажиллагааг; /Энэ заалтыг 2006 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/ /Энэ заалтад 2012 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

6/"Санхүүгийн тайланг баталгаажуулах" гэж аудитын үйл ажиллагаа явуулах эрх бүхий этгээд аж ахуйн нэгж, байгууллагын санхүүгийн тайланг батлагдсан стандартын дагуу шалгаж, үнэн зөв болохыг нотолсон дүгнэлт гаргахыг; 

Эх сурвалж. http://www.legalinfo.mn/law/details/56?lawid=56

Ишлэл:Аудитын тухай  Хуулийн 4 дүгээр зүйл. Аудитын үйл ажиллагаа

1.Аудитын үйл ажиллагаанд:

1/хуулийн этгээд, хувиараа аж ахуй эрхлэгч иргэний санхүүгийн тайланг захиалагч, үйлчлүүлэгчийн хүсэлтээр хянаж баталгаажуулах;

2//Энэ заалтыг 2012 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

3/санхүүгийн байдлыг судалж төлөвлөх, хөрөнгө оруулалт, зээл, тооцооны төрөл бүрийн төсөл, төлөвлөгөө, хөрөнгийн ба бизнесийн үнэлгээ боловсруулахад нь тусалж үйлчлэх;

4/нягтлан бодох бүртгэлийг стандартын дагуу хөтлөх, нөхөн хөтлөх, тайлан гаргах, өртгийн болон удирдлагын бүртгэлийг зохион байгуулахад нь туслах, зөвлөгөө өгөх;

5/аж ахуйн нэгж, байгууллагын санхүүгийн дотоод хяналтыг зохион байгуулахад нь туслах;

6/аж ахуйн нэгж, байгууллагад менежментийн асуудлаар зөвлөгөө өгөх;

7/үнэт цаас гаргахтай холбогдсон эдийн засгийн тооцоо, судалгааны үндэслэлийг хянаж дүгнэлт гаргах;

8/аудитын үйл ажиллагааны хүрээнд хамруулахаар хууль тогтоомжид заасан бусад үйл ажиллагаа хамаарна. 
-оОо-
Үндэсний Аудитын газрын Аудитын тайлангууд (Санхүүгийн аудитын тайлан; Гүйцэтгэлийн аудитын тайлан; Байгаль орчны аудит; Зохион байгуулалтын аудит; Мэдээллийн технологийн аудит) http://202.70.41.150/welcome_mnao/welcome_mnao/inter/mn/reports/auditreport.html
-оОо-
ҮАГ-ГАГ/2012/06-ГА. "Авто замын салбарт гадаадын зээл, буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр хэрэгжиж буй төсөл, хөтөлбөрийн бодлого, хэрэгжилт, үр дүн" Эх сурвалж: татах 
Үндэсний Аудитын газар.http://202.70.41.150/welcome_mnao/welcome_mnao/inter/mn/reports/auditreport.html  
 http://202.70.41.150/welcome_mnao/export/sites/default/inter/mn/dwnloads/2012/AutoZam.pdf  
-оОо-

Дотоод аудит гэж юу вэ?

Эх сурвалж: Сангийн яамны цахим хуудаснаас татан оруулав. Үүнд: 

Ишлэл: "Дотоод аудит нь өөрийн байгууллагын үнэ цэнийг нэмэгдүүлэхийн төлөөх үйл ажиллагаа юм. Байгууллагын удирдлагын зорилгын биелэлт, үйл ажиллагааны зорилтод саад болох шалтгааныг илрүүлж, одоогийн бодит байдлыг тогтоосноор түүнийг залруулах үр нөлөөтэй аргын тухай зөвлөмж гарган, зорилгоо хангахад дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа юм" гэжээ.
Ишлэл: "Дотоод аудитын давуу талууд:

Материаллаг эрсдэлүүд дээр анхаарлаа хандуулснаар байгууллагын мониторинг илүү үр ашигтай, өртөгийн хувьд үр дүнтэй байдаг.

Байгууллагуудын удирдлагын хувьд дотоод аудит нь байгууллагын нөхцөл байдлыг тогтмол хугацаанд мэдэх боломжыг олгодог.

Байгууллагуудын удирдлагын хувьд дотоод аудит нь гуравдагч этгээдүүдэд байгууллагын хууль зүйн нийцэмж, үйл ажиллагааны үр дүнтэй байдал ба санхүүгийн тайлагналын үнэн зөв байдлыг харуулж өгдөг.

Аудитад хамрагдсан нэгжүүд өөрийн үйл ажиллагаа найдвартай сайн явагдаж байгааг харуулах боломж юм.

Дотоод аудит нь аудитад хамрагдсан нэгжүүдэд өөрийн үйл ажиллагагааг байгууллагын ерөнхий чиг хандлагад нийцүүлэн сайжруулах боломжыг олгодог.

Тогтсон аргачлал нь дотоод аудитын үйл ажиллагааг өөрийг нь үнэлэх боломжыг олгодог" гэжээ. 

Ишлэл: "Дотоод аудитыг хэн хийх вэ? 

 Дотоод хяналтыг байгууллагын дотоод нэгжийн мэргэжилтнүүд нь эрх бүхий албан тушаалтнуудын баталсан журмыг баримтлан хяналтын тодорхой арга, технологийг ашиглаж байгууллагын үйл ажиллагааг үр ашигтай, оновчтой явуулах зорилгоор хэрэгжүүлдэг.   Дотоод аудитыг зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны хувьд байгууллагын гүйцэтгэх удирдлагаас хараат бус мэргэшсэн аудитор дотоод аудитын стандарт,  журмыг удирдлага болгон урьдчилсан төлөвлөгөө, аудитын хөтөлбөр, горимын дагуу тусгай аргыг ашиглаж, байгууллагын ажлын чанар, эрсдлийг үнэлэн дотоод хяналтын үнэлгээг хийж, баталгаажуулан зөвлөгөө өгөх чиглэлээр явуулдаг" гэжээ. Эх сурвалж: 1.Монгол Улсын Сангийн яамны цахим хуудас дахь Сургалтын материалаас. 2.Улсын салбарын Дотоод аудитын гарын авлага. Сангийн яам, Дэлхийн банкны Олон салбарыг хамарсан техник туслалцааны төсөл. УБ: 2013 он 

-оОо-
Аудитыг явуулснаар мэдээллийн найдвартай байдал дээшилж хэрэглэгчдийн мэдээллийн эрэсдэл багасдаг. Мэдээлэлийн эрэсдэл гэдэг нь мэдээлэл худал байснаас болоод хэрэглэгчдид учирах хохирол юм. 
-оОо-

Эх сурвалж: http://www.cabinet.gov.mn/. Ишлэл: "АНУ-д төвтэй Дотоод аудитын институтын тодорхойлсоноор:Дотоод аудит нь байгууллагын үйл ажиллагааг сайжруулах, үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх зорилгоор бие даасан, хараат бус байдлаар баталгаажуулалт хийж, зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа юм. Дотоод аудит нь эрсдлийн удирдлага, дотоод хяналт, засаглалын тогтолцоог үнэлэх-сайжруулахын тулд системтэй, цэгцтэй арга хэрэглэж, байгууллагын үйл ажиллагаанд тус болдог" гэжээ. Эх сурвалж: Сангийн яамны Төсвийн хяналт, эрсдэлийн удирдлагын газар, ДОТООД АУДИТЫН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ, ЧИГ ХАНДЛАГА. УБ:2013. 
-оОо-
МӨРДӨХ ЁСТОЙ БУСАД ЖУРАМ

“Аж ахуйн нэгж, байгууллагын үйл ажиллагаанд дотоод хяналт шалгалтыг зохион байгуулах нийтлэг журам”-ыг Засгийн газрын 2011 оны 311 дүгээр тогтоолоор баталсан. Эх сурвалж: Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын цахим хуудас дахь http://www.inspection.gov.mn/images/regularity/file/juram/2012/311%20zasgiin%20gazriin%20togtool.pdf холбоосоос дараах заалтуудыг иш татав. Үүнд:

1.1.Энэхүү нийтлэг журмын зорилго нь аж ахуйн нэгж, байгууллагын хэмжээнд 

дотоод хяналт шалгалтыг зохион байгуулахтай холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.

1.2.Төрийн хяналт шалгалтад хамрагдах өмчийн бүх хэлбэрийн аж ахуйн нэгж,байгууллага (цаашид “аж ахуйн нэгж, байгууллага” гэх) энэхүү нийтлэг журмыг дагаж мөрдөнө.

1.3.Аж ахуйн нэгж, байгууллага нь энэхүү нийтлэг журамд нийцүүлэн, өөрийн үйл ажиллагааны онцлогт тохирсон “Дотоод хяналт шалгалтыг зохион байгуулах журам”-тай байна.

1.4.Төрийн болон орон нутгийн өмчийн аж ахуйн нэгж, байгууллагын “Дотоод хяналт шалгалтыг зохион байгуулах журам”-ыг Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 7.2, 8.2.1-д заасны дагуу дараахь эрх бүхий этгээд батална: 

1.4.1.хуульд өөрөөр заагаагүй бол яам, эрхлэх ажлын хүрээнд нь үйл ажиллагаа явуулж байгаа агентлаг, харьяа бусад байгууллага, аж ахуйн нэгжид мөрдөх" Дотоод хяналт шалгалтыг зохион байгуулах журам”-ыг Монгол Улсын сайд;

1.4.2.өөрийн болон доод шатны Засаг даргын ажлын алба, харьяа байгууллага,
аж ахуйн нэгжид мөрдөх “Дотоод хяналт шалгалтыг зохион байгуулах журам”-ыг 
аймаг, нийслэлийн Засаг дарга.

1.5.Энэхүү журмын 1.4-т зааснаас бусад тохиолдолд “Дотоод хяналт шалгалтыг зохион байгуулах журам”-ыг тухайн байгууллага, аж ахуйн нэгж өөрөө баталж мөрдөнө.

1.6.Аж ахуйн нэгж, байгууллага нь дотоод хяналт шалгалтыг зохион байгуулахдаа энэхүү нийтлэг журам болон Монгол Улсын хууль тогтоомж, Ерөнхийлөгчийн зарлиг, Засгийн газар, эрх бүхий бусад байгууллага, албан тушаалтнаас нийтээр дагаж мөрдүүлэхээр гаргасан шийдвэрийг удирдлага болгоно.

1.7. Хуульд өөрөөр заагаагүй бол аж ахуйн нэгж, байгууллагын үйл ажиллагаанд дотоод аудит, хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ (мониторинг) хийхэд энэхүү нийтлэг журам хамаарахгүй.

........

2.2. Дотоод хяналт шалгалтын зорилго нь аж ахуйн нэгж,байгууллагын үйл ажиллагаа, үйлдвэрлэсэн болон борлуулж байгаа бараа, бүтээгдэхүүн, үзүүлж байгаа ажил, үйлчилгээ нь хууль тогтоомж, Ерөнхийлөгчийн зарлиг, Засгийн газрын шийдвэр, эрх бүхий бусад байгууллага, албан тушаалтны болон өөрийн гаргасан шийдвэрт нийцэж байгаа эсэхэд аж ахуйн нэгж, байгууллагын хэмжээнд хяналт тавьж илэрсэн зөрчил, дутагдлыг арилгах, гэм буруутай этгээдэд хариуцлага хүлээлгэхэд чиглэнэ.

......

3.1.Энэхүү журмын 1.3-т заасан “Дотоод хяналт шалгалтыг зохион байгуулах журам”-д өөрөөр заагаагүй бол дотоод хяналт шалгалтыг зохион байгуулах үүргийг тухайн аж ахуйн нэгж, байгууллагын захиргааны асуудал хариуцсан нэгж, ажилтан (цаашид “дотоод хяналт шалгалтын нэгж, ажилтан” гэх) гүйцэтгэнэ.

3.2.Дотоод хяналт шалгалтын нэгж,ажилтан нь тухайн аж ахуйн нэгж,байгууллагын удирдлагад шууд захирагдах бөгөөд зохион байгуулалтын хувьд бусад бүтэц, нэгжээс хараат бус байна" гэжээ.

-оОо-